دکتر مهدی آزادواری

عضو حزب کارگزاران 

مباحث مربوط به رشد اقتصادی و توسعه و ارتباط آن‌ها با محیط زیست و جوامع انسانی، مقدمه‌ای برای ایجاد پارادایم جدید مفهوم توسعه شد؛ توسعه‌ای که از محیط زیست حمایت می‌کند و بر عدالت اجتماعی پیشرفته و تعابیری مانند آن تأکید دارد. این توسعه بی رویه سبب شده است که بسیاری از برنامه ریزی‌ها پاسخگوی مشکلات متعدد نباشد و شهرها و ساکنان آن‌ها را با تنگناهای متعددی مواجه سازند.

توسعه پایدار برای تمامی بخش‌های جوامع انسانی ضرورتی انکارنشدنی است، لیکن جوامع شهری، با توجه به شرایط وضع کنونی، اولویت دارند، چرا که روند توسعه مناطق شهری در کل و به خصوص در کشورهای در حال توسعه ابعاد بسیار وسیعی به خود گرفته است؛ به طوریکه در سال 1960 سهم این گونه کشورها از 19 کلانشهر در جهان، 9 منطقه شهری بوده است، در حالی که در سال 2000 به 50 کلانشهر رسیده است. اصلاح پایداری به عنوان اصولی برای راهنمایی واکنش‌های عمومی و خصوصی به کار می‌رود که بر شرایط زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی رایج و آینده اثر می‌گذارد.

پایداری یک سیستم شهری، می‌تواند به طور گسترده به عنوان توسعه شهری و جریان‌هایی تعریف شود که بتواند نیازهای رایج را بدون تباهی توانایی‌های نسل‌های آینده برآورد سازد. تفکر امروزه در توسعه شهری این است که شهرها باید هر اندازه امکان دارد با محیط زیست طبیعی سازگار باشند و در حفظ تعادل چرخه طبیعی حیات عمل کنند. به عبارت دیگر شهرها باید به سوی پایداری گام بردارند و به توسعه شهری پایدار توجه نمایند.

مبانی نظری برنامهریزی شهر پایدار مبتنی بر حفاظت از اراضی، الگوی توسعه پایدار شهری، زیربنای مفید، تجدید نظر در شکل شهرها، کنترل رشد، صرفه جویی در انرژی ساختمانی، تراکم متعادل، تغییر در کاربری‌ها، حفظ فرهنگ، سنت و ارزش‌ها، روی آوری به مصالح و هنرهای بومی، طراحی بر مبنای عابر پیاده، استفاده از دوچرخه، استفاده کاراتر از زمین، استفاده بیشتر از اراضی درون شهر و بافت‌های فرسوده، استفاده جدید از بناهای قدیمی، احیای اراضی تخریب شده، دوری از مکان‌های دارای آسیب از قبیل مسیل‌ها و فرسایش و لغزش و گسل‌ها، پایداری مسکن، توجه به شبکه‌ای پیوسته از فضاهای سبز محله‌ای و ناحیه‌ای در شهر و ایجاد باغچه‌های شهری است.

اقتصاد شهر پایدار نیز باید متکی بر اشتغال زایی، صنعت و تجارت پایدار بدون تأثیر نامطلوب در طبیعت باشد. لذا، حداقل آلودگی و مصرف کم انرژی از اصول شهر پایدار است. شهر پایدار از نظر مدیریتی نیز، مبتنی بر چگونگی اتخاذ سیاست‌های سرمایه گذاری و تصمیمگیری‌ها برای آینده شهر خواهد بود.

علاقه به ارزیابی پایداری شهری از اواخر 1990 افزایش یافته است. پایداری یک سیستم شهری می‌تواند به طور گسترده به عنوان توسعه شهری و جریان‌هایی تعریف شود که بتواند نیازهای رایج را بدون تباهی توانایی‌های نسل‌های آینده برآورد سازد.

گفته می‌شود که شهر و شکل شهر زمانی پایدار است که آن شهر در شئون مختلف خود در دسترس ساکنین و به عبارت دیگر شهر پایدار نیازمند سازگاری با مقتضیاتی است که با گذر زمان تغییر می‌یابد. برای درک واژه «شکل پایدار شهری» ابتدا باید مفهوم توسعه پایدار را درک کرد و سپس این مفهوم را در چهارچوب شهری ارتباط داد.